Uloga patohistološke laboratorije u postavljanju dijagnoze i lečenju limfoma

Limfom je vrsta raka koja pogađa limfni sistem, deo imunološkog sistema, odgovornog za borbu protiv infekcija. Ova bolest, koja se javlja kada se limfociti (vrsta belih krvnih zrnaca) abnormalno razmnožavaju, pogađa milione ljudi širom sveta. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, limfomi predstavljaju jednu od najčešćih vrsta hematoloških maligniteta i čine više od 5% svih karcinoma na svetu, a njihova učestalost je u porastu u mnogim zemljama. U Srbiji, prema podacima Udruženje obolelih od limfoma LIPA, od limfoma oboli između 1.300 i 1.500 ljudi godišnje, a javlja se kod oba pola u svim starosnim grupama. Rano prepoznavanje i dijagnoza su ključni za uspešan ishod lečenja.

U tekstu koji je za vas pripremila Dr Sci Sanja Peković, naučni savetnik, profesor po pozivu na Biološkom i Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, saznaćete:

• Šta je limfom?
• Značaj rane dijagnostike limfoma
• Patohistološka analiza limfoma
• Zašto je precizna dijagnoza limfoma bitna?
• Važnost praćenja i kontrole pacijenata sa dijagnozom limfoma

Šta je limfom?

Limfom je maligno oboljenje limfnog sistema, koje utiče na limfne čvorove i zahvata i ostale delove limfnog sistema: slezinu, timus, krajnike i koštanu srž. Limfno tkivo se nalazi i u ostalim delovima organizma, uključujući želudac, creva i kožu. Ova bolest nastaje kada se limfociti, vrsta belih krvnih zrnaca koja je ključna za imunološku odbranu organizma, počnu nekontrolisano da se razmnožavaju. Limfni sistem, koji je odgovoran za transport limfe i zaslužan je za čišćenje toksina iz organizma i odbranu od infekcija, postaje ugrožen usled prisustva malignih ćelija. Iz limfnih čvorova limfom se najčešće širi na pluća, jetru i mozak.

Vrste limfoma (tipovi i podtipovi limfoma)

Postoji više od 90 vrsta limfoma, a dve glavne grupe su: Hodgkinov limfom (HL) (10%) i ne-Hodgkinov limfom (NHL) (90% slučajeva limfoma). Prvi se javlja u kasnom adolescentnom i ranom odraslom dobu (između 15. i 34., retko pre 10. godine života), a drugi između 60 i 65 godina. Oba tipa su nešto češći kod muškaraca nego kod žena (1.4 : 1).

Hodgkinov limfom (HL) karakteriše prisustvo Reed-Sternberg ćelija, koje su veliki, abnormalni limfociti, a koje se ne nalaze kod ne-Hodgkinovih limfoma. Bolest obično počinje u gornjem delu tela (vrat, grudni koš ili pazuh).

Postoje dva glavna tipa HL:

1. Nodularna limfocitna predominacija (5% HL)
2. Klasični Hodgkinovi limfomi (95% HL) koji obuhvataju 4 podvrste:

• Limfocitna predominacija
• Mešovita celularnost
• Nodularna skleroza
• Limfocitna deplecija

Ne-Hodgkinov limfom (NHL) je heterogena grupa bolesti koja uključuje preko 60 različitih podtipova, od kojih svaki zahteva specifičan terapijski pristup. Mnogo su češći od HL (90% limfoma koji se detektuju pripadaju NHL). Prema klasifikaciji svetske zdravstvene organizacije grubo se dele prema njihovom biološkom i malignom potencijalu na:

• Indolentne limfome (sporo rastuće), koji su poznati i kao limfomi niskog stepena maligniteta jer imaju tendenciju da rastu sporije i da u početnim fazama stvaraju manje simptoma. Pacijenti sa njima mogu da žive godinama, ponekad i bez lečenja.
• Agresivne limfome (brzorastuće), koji su poznati i kao limfomi srednjeg i visokog stepena maligniteta, imaju tendenciju da brzo rastu i šire se uzrokujući ozbiljne simptome. koje zahtevaju trenutni tretman.

Prepoznavanje podtipova NHL-a pri postavljanju dijagnoze je važno, jer različiti podtipovi pokazuju različiti tok bolesti, što znači da mogu zahtevati različit pristup lečenju.

Značaj rane dijagnostike limfoma

Rano prepoznavanje limfoma je ključno za uspešno lečenje. Nažalost, simptomi limfoma su često nespecifični i mogu se lako zameniti za infekciju ili drugu benignu bolest, što može da odloži dijagnozu.

Simptomi uobičajeni za Hodgkinov i ne-Hodgkinov limfom uključuju:

• Bezbolno oticanje jednog ili više limfnih čvorova na vratu, pazuhu ili preponama koje ne nestaje u roku od nekoliko nedelja.
• Uporni umor, kada se osećate veoma umorno iz dana u dan čak i nakon što ste se dovoljno naspavali.
• Groznicu koja ostaje iznad 39.5^oC duže od dva dana, ili groznicu koja se vraća.
• Noćno znojenje, koje je toliko intenzivno da se probudite i vidite da su vam pidžama i čaršavi mokri.
• Kratkoća daha (dispneja), kada se osećate kao da ne možete da unesete dovoljno vazduha u pluća.
• Neobjašnjivi gubitak težine, kada ste izgubili 10% ukupne telesne težine tokom šest meseci bez dijete ili vežbanja.
• Neobjašnjiv bol u grudima, abdomenu ili kostima

Ostali simptomi:

• Anemija, krvarenje, povećana osetljivost na infekcije.
• Gubitak apetita ili anoreksija.
• Uporan svrab.
• Kašalj.

Faktori rizika za razvoj limfoma

Možda ćete imate veće šanse za razvoj limfoma ako:

• Imate 60 ili više godina za ne-Hodgkinov limfom.
• Imate između 15 i 40 ili više od 55 godina za Hodgkinov limfom.
• Muški pol, iako određeni podtipovi mogu biti češći kod žena.
• Imate oslabljen imuni sistem od HIV/AIDS -a, transplantacije organa.

• Rođeni ste sa naslednim imunološkim poremećajem (kao što je hipogamaglobulinemija ili Wiskott-Aldrich sindrom).
• Imate bolest imunog sistema kao što je reumatoidni artritis , Sjögren-ov sindrom, Kronova bolest , lupus ili celijakija.

• Prethodna infekcija virusom kao što je Epstein-Barr, hepatitis C ili humani T-limfotropni virus tip 1 (HTLV-1).
• Infekcija sa Helicobacter pylori  koja dovodi do gastritisa, ali može dovesti do posebne vrste limfoma želuca.

• Porodična istorija bolesti, imate bliskog rođaka koji je imao limfom.
• Bili ste izloženi hemikalijama kao što su benzen ili pesticidi.
• Konzumiranje velike količine crvenog mesa i pušenja duvana takođe mogu da povećaju rizik.
• Ranije ste lečeni od Hodgkinovog ili ne-Hodgkinovog limfoma.
• Lečeni ste od raka zračenjem.

S obzirom na ove rizike, važno je da pacijenti i lekari prepoznaju rane znake i brzo reaguju na simptome.

Patohistološka analiza limfoma

Patohistološka analiza je ključna za postavljanje tačne dijagnoze limfoma. Ova analiza podrazumeva mikroskopsku procenu uzorka tkiva, koja omogućava identifikaciju tipa ćelija i prisustvo malignih promena. Bez ove analize, tačna dijagnoza i adekvatan plan lečenja ne bi bili mogući. Rana detekcije i postavljanja dijagnoze su od velikog značaja za dalji postupak lečenja i praćenja toka i ishoda bolesti. U tu svrhu u u Beo-lab laboratorijama je razvijena čitava paleta laboratorijsko-dijagnostičkih testova, kao i odgovarajućih citoloških, patohistoloških i imunohistohemijskih analiza, u cilju utvrđivanja dijagnoze, stepena maligniteta (zloćudnosti) i stadijuma proširenosti bolesti.

Kada se obavi biopsija limfnog čvora ili drugog zahvaćenog tkiva, uzorak se šalje u patohistološku laboratoriju gde se podvrgava složenom procesu obrade. Prvi korak uključuje fiksaciju uzorka, koja omogućava očuvanje tkiva, nakon čega se tkivo reže na tanke slojeve i boji specijalnim bojama kako bi se ćelije jasno razlikovale pod mikroskopom. Patohistolog zatim procenjuje uzorak i identifikuje prisustvo abnormalnih limfocita, što je od suštinskog značaja za postavljanje dijagnoze.

Zašto je precizna dijagnoza limfoma bitna?

Kod izbora terapije, neophodno je uzeti u obzir niz faktora, kao što je životna dob pacijenta, pridružene bolesti i drugo kako bi se videlo da li njegov organizam može da toleriše određenu vrstu terapije. Precizna dijagnoza limfoma je stoga od vitalnog značaja jer različiti tipovi limfoma zahtevaju različite terapijske pristupe. Na primer, neki tipovi ne-Hodgkinovih limfoma su agresivni i zahtevaju hitnu terapiju, dok su drugi spori i mogu se pratiti pre nego što se započne sa lečenjem.

Diferencijacija između Hodgkinovog i ne-Hodgkinovog limfoma, kao i određivanje podtipa ne-Hodgkinovog limfoma, odrediće plan lečenja i prognozu.

Patohistološka analiza igra ključnu ulogu u razlikovanju limfoma od drugih bolesti sa sličnim simptomima, kao što su reaktivna limfadenopatija, infekcije ili druge vrste malignih tumora. Bez precizne dijagnoze, pacijenti mogu dobiti neadekvatnu terapiju, što može ugroziti ishod lečenja.

Važnost praćenja i kontrole pacijenata sa dijagnozom limfoma

Nakon postavljene dijagnoze, kontinuirano praćenje pacijenata sa limfomom je od suštinskog značaja. Redovne kontrole omogućavaju lekarima da procene odgovor na terapiju, prepoznaju moguće relapse i prilagode terapijski plan ako je potrebno. Savremene dijagnostičke metode, kao i primena prognostičkih biomarkera značajno su unapredile lečenje limfoma i poboljšale prognozu za mnoge pacijente.

Hodgkinov limfom je POTPUNO IZLEČIV u 75% obolelih, a kod mlađih bolesnika stepen izlečenja dostiže i do 90%.

Terapija se kod manje rizičnih bolesnika sa manjom rasprostranjenošću bolesti sastoji od kombinacije citostatske hemioterapije i zračenja. Odmakli, odnosno, rašireni stadijumi bolesti se najčešće ne zrače već se sprovodi citostatska hemioterapija ali sa znatno većim brojem ciklusa. Ukoliko se bolest vrati, hemioterapija u kombinaciji sa transplantacijom matičnih ćelija dobro deluje da eliminiše bolest.

Terapijski pristup kod ne-Hodgkinovih limfoma (NHL) zavisi od podtipa limfoma, vrste zahvaćenih limfocita (B ili T), stadijuma u kojem se bolest nalazi, starosti pacijenta, prisutnosti simptoma bolesti, kao i zahvaćenosti drugih organa (mimo limfnih čvorova), i uključuje više mogućnosti:

• Strategiju „Posmatraj i čekaj“ (Watch & Wait). Ova strategija je period u kojem nema aktivnog lečenja pacijenta, već se pacijent redovno prati što omogućava uključivanje odgovarajućih tretmana u trenutku kada je to potrebno.
• Radioterapiju (zračenje)
• Hemioterapiju. Hemioterapijski lekovi (citostatici) ubijaju maligne ćelije na taj način što spečavaju njihovu deobu i rast. Za lečenje limfoma se često koriste kombinacije dva ili više ovih lekova zajedno.
• Imunoterapiju u koju spadaju monoklonska antitela. Ova terapija podrazumeva primenu različitih tretmana koji deluju tako što podstiču imunološki sistem pacijenta da prepozna i uništi maligne ćelije.
• Radioimunoterapija koristi monoklonska antitela na koja je vezan (konjugovan) radioizotop. Uništavanje malignih ćelija se postiže kombinacijom zračenja i imunoterapije.
• Ciljana terapija je tretman koji koristi lekove koji napadaju određene hemikalije u ćelijama raka. Blokiranjem ovih hemikalija, ciljani tretmani mogu da uzrokuju umiranje ćelija raka. Vaše ćelije limfoma mogu biti testirane da bi se videlo da li će vam ciljana terapija pomoći.
• CAR-T ćelijska terapija je terapija himernim antigenskim receptorom, takođe je nazvana terapija CAR-T ćelijama. Obučava ćelije vašeg imunološkog sistema da se bore protiv limfoma. Ovaj tretman počinje uklanjanjem nekih belih krvnih zrnaca, uključujući T ćelije, iz vaše krvi. Ćelije se šalju u laboratoriju. U laboratoriji, ćelije se tretiraju da bi prepoznale ćelije limfoma. Ćelije se zatim vraćaju u vaše telo i one tada mogu da pronađu i unište ćelije limfoma.
• Transplantacija (autologna ili alogena) matičnih ćelija.

Patohistološke analize su od ključnog značaja pri izboru adekvatne terapije. Patohistološke laboratorije kao što je Beo-lab igraju ključnu ulogu u praćenju i kontroli pacijenata sa limfomom. Beo-lab laboratorija nudi sveobuhvatne dijagnostičke usluge uključujući FISH dijagnostiku i imunohistohemiju, koje omogućavaju detaljno praćenje bolesti. Korišćenjem naprednih tehnologija, laboratorija omogućava preciznu dijagnostiku, što je od suštinskog značaja za pravovremenu procenu terapije i prilagođavanje lečenja pacijenata, čime se poboljšavaju šanse za uspešan ishod.

Standardna patohistologija koja se koristi u patohistološkoj laboratoriji Beo-lab obuhvata obradu i morfološku analizu tkivnih uzoraka dobijenih različitim invazivnim metodama, kao i ex tempore dijagnostiku u toku operativnog zahvata. Analiza uzorka podrazumeva utvrđivanje ćelijskog sastava i detekciju malignih ćelia. Koristi se standardno hematokslilin/eozin bojenje kao i dodatna histohemijska bojenja prema potrebi da bi se postavila dijagnoza. U strogo indikovanim slučajevima, poštujući standarde savremene patologije rade se dopunske imunohistohemijske (IHH) analize (panel od preko 300 različitih antitela). Imunohistohemijska (IHH) ispitivanja se koriste za određivanje sledećih parametara ćelija raka iz tkivnih uzoraka: indeksa proliferacije, metastatskog potencijala i parametara rezistencije na terapiju.

Pored toga, zahvaljujući primeni savremenih patohistoloških metoda omogućeno je razgraničavanje ranih ili lokalno uznapredovalih od lokalno metastatskih karcinoma (detekciji mikrometastaza) u regionalnim limfnim čvorovima.

U dijagnostici limfoma poseban značaj ima primena sledećih markera:

• CD markeri koji su korisni za prepoznavanje određene populacije limfocita.
• Ki-67 (marker čelijske proliferacije) koji se koristi za procenu rizika kancerske progresije.
• BCL-2 i BCL-6, MYC Gen, su karakteristični markeri za difuzni krupnoćelijski B limfom. Ovaj visoko agresivan limfom se u Srbiji pojavljuje u preko 30% svih oboleih od NHL.
• Metode In situ hibridizacija kojom se detektuje  prisustvo Epstein-Barr virusne (EBV) infekcije.
• Detekcija virusnih ili bakterijskih agenasa u tkivu (H.pylori, EBV i dr.), koji mogu kao što je prethodno pomenuto biti jedan od uzročnika limfoma.
• Pored toga, primenom fluorescentne in situ hibridizacije (FISH) rade se analize neophodne za preciznu dijagnostiku limfoma.

Posebno treba istaći da se kvalitet Beo-lab patohistološke laboratorije ogleda u aparaturi poslednje generacije, za pripremu i obradu uzetih uzoraka tkiva, što omogućava preciznu dijagnostiku. Kompletna laboratorija je automatizovana sa korišćenjem specijalnog softvera za patologiju „DaVinci“ koji omogućava standardizaciju, preciznost i kontrolu obrade uzoraka.

Za sve informacije u vezi sa patohistološkim analizama pomenutim u prethodno navedenom tekstu, možete nas kontaktirati na broj telefona +381113622888 ili nam svoj upit pošaljite na mail office@beo-lab.rs

Ukoliko Vam se sviđa članak podelite ga sa prijateljima.

Literatura

https://www.lipa.org.rs

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22225-lymphoma

https://www.lymphoma.org/

https://lymphoma-action.org.uk/about-lymphoma/what-lymphoma

https://lymphoma-action.org.uk/about-lymphoma-tests-diagnosis-and-staging/stages-lymphoma

https://www.webmd.com/cancer/lymphoma/lymphoma-cancer

https://www.cancer.net/cancer-types/lymphoma-non-hodgkin/introduction

https://www.cancer.org/cancer/types/non-hodgkin-lymphoma/detection-diagnosis-staging/factors-prognosis.html

https://www.cancer.gov/types/lymphoma

https://www.cancer.gov/types/lymphoma/patient/adult-nhl-treatment-pdq#section/all

https://www.lls.org/lymphoma/non-hodgkin-lymphoma/signs-and-symptom

https://www.pennmedicine.org/cancer/types-of-cancer/lymphoma/types-of-lymphoma

https://www.pennmedicine.org/cancer/types-of-cancer/lymphoma/types-of-lymphoma/hodgkin-lymphoma

https://www.pennmedicine.org/cancer/types-of-cancer/lymphoma/types-of-lymphoma/nonhodgkin-lymphoma

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/lymphoma/diagnosis-treatment/drc-20352642