Kandida – uzroci, simptomi i dijagnostika infekcije kandidom

Tekst napisala: dr Mirjana Petrović, Specijalista mikrobiologije sa parazitologijom Beo-lab laboratorija.

Šta je kandida?

Kandida je naziv za gljivice koje pripadaju kvasnicama. Ovaj rod obuhvata više od 150 vrsta, ali je samo dvadesetak značajno za ljudsku populaciju, od kojih su najčešće: Candida albicans, C.tropicalis, C. glabrata, C. crusei, C. parapsilosis, C. lusitaniae, C. dubliniensis.

Ove gljivice se normalno nalaze, u malom broju, na koži i sluzokoži (usne duplje, ždrela, creva, vagine) ne izazivajući probleme, jer su uobičajeno u ravnoteži sa bakterijama koje čine fiziološku floru ljudskog organizma.

Ukoliko se ravnoteža naruši bilo stvaranjem pogodne (kisele) sredine za brže i prekomerno umnožavanje gljivica, uklanjanjem zaštitnih bakterija koje su sa njima u ravnoteži, ili padom imuniteta stvaraju se uslovi za ekspanziju gljivica, prekomerno razmnožavanje kandide i nastanak kandidijaze. U tom slučaju se najčešće ne radi o pravoj infekciji kandidom, nego o autoinfekciji.

Infekcija kandidom – faktori koji utiču na nastanak kandidijaze

Brojni su faktori koji podstiču nastanak infekcije kandidom:

• Prekomerna, česta ili dugotrajna upotreba antibiotika;
• Pad imuniteta: imunosupresivna, hemio i radioterapija, AIDS, maligniteti, dugotrajan boravak u bolnici, višestruke operacije;
• Dijabetes, trudnoća;
• Određene životne navike (ishrana bogata rafinisanim i fermentisanim šećerima i testu, alkohol, stres…).

Infekcija kandidom simptomi

Kandida u krvotok otpušta veliki broj različitih toksičnih materija, uključujući i neurotoksine, ukoliko dođe do njenog prekomernog umnožavanja. Ti produkti mogu izazvati čitav niz različitih simptoma: glavobolju, zamor, poremećaj pažnje i koncentracije.

Takođe, produkti kandide mogu delovati na gotovo sve organe, remeteći, u manjem ili većem stepenu, njihove funkcije.

Zbog toga i simptomatologija kandidijaze može biti jako raznovrsna u zavisnosti od organa koji je zahvaćen.

Ipak, kandidijaza se najčešće javlja u usnoj duplji, genitalnoj regiji, crevima i na koži.

Kandida u usnoj duplji

Kandida u ustima umnožavanjem, obično stvara bele, rapave naslage na jeziku, unutrašnjim delovima obraza, desnima, nepcu, krajnicima ili ždrelu. Promene mogu biti bolne, praćene osećajem suvoće, peckanja, izmene ukusa i zadahom.

Ukoliko su zahvaćeni uglovi usana javljaju se crvenilo i pucanje sluzokože, pa čak i lagano krvarenje. Ponekad se infekcija iz usne duplje može proširiti na jednjak i prouzrokovati bol i otežano gutanje.

Vaginalna infekcija kandidom

Genitalna kandidijaza kod žena je relativno česta. Smatra se da 75% žena bar jednom u životu ima vaginalnu kandidijazu, a određen broj i takozvane rekurentne, ponovljene infekcije.

Simptomi genitalne kandidijaze su peckanje, svrab i pojačan sekret, najčešće belog i sirastog izgleda, a nakon polnog odnosa se može javiti i bol.

Dodatni faktori koji potpomažu nastanak vaginalne kandidijaze su: sintetički, tesan donji veš, pojačano znojenje, menstruacija, kontraceptivna sredstva, loša higijena ili preterana upotreba pena za kupanje i antibakterijskih sapuna.

Genitalna kandidijaza u trudnoći

U trudnoći, zbog povećane kiselosti vaginalne sredine, vulvo-vaginalna kandidijaza je česta.

Pored lokalnih tegoba koje stvara, kandidiaza može izazvati komplikacije u trudnoći i pri porođaju (zapaljenje plodovih ovojnica, infekcija novorođenčeta pri porođaju, teže zarastanje rane nakon rascepa vagine ili epiziotomije).

Infekcija kandidom kod muškaraca

Kod muškaraca, genitalna kandidijaza uglavnom prolazi asimptomatski. Ponekad se mogu javiti bele naslage na glansu penisa i prepucijumu ili crvenilo, osip, svrab, peckanje, neprijatan miris i bol pri seksualnom odnosu.

Smatra se da 10-15% muškaraca nakon seksualnog odnosa sa osobom koja ima vaginalnu, oralnu ili analnu kandidijazu može razviti neke od simptoma.

Ipak kandidijaza se ne smatra polno-prenosivom bolešću, jer se javlja i kod osoba koje nemaju seksualne odnose.

Zapaženo je da često vaginalna kandidijaza može biti udružena sa crevnom kandidijazom.

Normalna funkcija creva se u velikoj meri  zasniva na ravnoteži između bakterija crevne flore i gljivica.

Crevna infekcija kandidom

Kandida ima važnu ulogu u varenju i apsorpciji hrane iako je u crevima zastupljena u malom broju.

Međutim, ako se kandida počne prekomerno umnožavati, može prouzrokovati  oštećenja crevne sluzokože i čitav niz digestivnih problema, uključujući:

• proliv,
• zatvor,
• mučninu,
• gasove,
• naduvenost,
• grčeve.

Istraživanja  ukazuju da dugotranija crevna kandidijaza može biti potencijalni uzrok sindroma hroničnog umora, dok  neki noviji radovi  ukazuju i da je povezana sa različitim bolestima gastrointestinalnog trakta, uključujući ulcerozni kolitis i Kronovu bolest.

Infekcija kože kandidom

Kandidijaza može zahvatiti kožu bilo kog dela tela, ali promene obično nastaju na mestima koja su topla, pokrivena i vlažna, poput pazuha, prepona i stopala. 

Ove infekcije mogu biti veoma neprijatne i uporne, a načešće se manifestuju svrabom, neprijatnim mirisom i osipom. Kandida takođe može prouzrokovati i infekcije noktiju.

Invanzivna infekcija kandidom

Pored poršinskih infekcija, kandida retko može izazvati komplikacije, invazivne i po život opasne infekcije.

U slučaju komplikacija kandida prodire u krvotok (načešće preko digestivnog trakta) i ako probije imunološku barijeru krvi, može dospeti u unutrašnje organe (bubreg, srce, mozak, kosti) dovodeći do teške infekcije, koja može da ugrozi život.

Dijagnoza infekcije kandidom u laboratorijskim uslovima

Laboratorijska dijagnoza kandidijaze u Beo-lab laboratorijama, se može postaviti:

Izolacijom kandide iz različitih uzoraka (brisevi sluzokoža, kože, sputuma, stolice, urina).

U stolici i urinu se može odrediti i tačan broj CFU/mL uzorka.

Važno je da uzorci stignu u laboratoriju u što kraćem roku i da pacijent nije pod antifungalnom terapijom. Ispitivanje uzorka traje 48 sati.

Za identifikaciju kandide do nivoa vrste i ispitivanje njene osetljivosti na antimikotike (antimikogram ) potrebno je dodatnih 48 sati.  

Dijagnoza invazivne kandidijaze može se postaviti izolovanjem kandide iz krvi (hemokultura).

Ispitivanjima prisustva antigena (beta-D-glukana) – koristi se samo za dijanostikovanje invazivne kandidijaze.

Dokazivanjem prisustva antitela protiv Candide albicans u serumu (uzorku krvi) – IgM i IgG.

Navedene analize možete poručiti putem e-laboratorije čime skraćujete vreme zadržavanja u laboratoiriji na minimum pirlikom dolaska na uzorkovanje.

Ove dijagnostičke analize su vam dostupne u svim Beo-lab laboratorijama širom Srbije.

Pročitajte kako da se pravilno pripremite za uzimanje vaginalnog i cervikalnog brisa: Uzimanje genitalnih briseva u laboratorijskim uslovima

Lečenje kandide

Lečenje kandidijaze zavisi od lokacije infekcije, rezultata antimikograma, težine kliničke slike i starosti obolelog.

Kako su recidivi infekcije kandidom česti, da bi terapija bila uspešnija, potrebno je voditi  računa o uklanjanju svih faktora koji podstiču umnožavanje kandide, smanjuju odbrambene snage organizma i oštećuju bakterijsku floru.

Kod površinske kandidijaze primenjuje se lokalna terapija, a samo ukoliko ona nije dala rezultate, primenjuje se opšta terapija, uz konsultaciju i obavezan nadzor ordinirajućeg lekara.

Najčešće korišćeni preparati u lečenju kandide su: nistatin, klotrimazol, flukonazol i vorikonazol.

Kandidijaza usne duplje leči se lokalnom primenom antifungalnih preparata u vidu suspenzije, gela ili oribleta, a za kožu i paronihije koriste se kreme ili puder (pregibi kože).

Za genitalnu kandidijazu (kod žena), pored antifungalnih lekova u vidu  krema i vaginaleta, neopodna je primena i vaginalnih preparata koji sadrže laktobacile (u cilju jačanja vaginalne flore).

Terapija crevne kandidijaze ima za cilj uspostavljanje ravnoteže između bakterijske flore i kandide, upotrebom probiotika, a ako to nije dovoljno i primenom antimikotika.

U lečenju invazivne kandidijaze primenjuju se amfotericin B, antifungalni azoli i ehinokondini (mikafungin).

Za dodatne informacije vezane za gore pomenute testove laboratorijske dijagnostike, možete nas kontaktirati putem call centra na 011 36 22 888 ili možete pisati na e-laboratorija@beo-lab.rs

SAZNAJ VIŠE:

Preporučujemo vam da pročitate i članak dr Mirjana Petrović – Bakterijska rezistencija – otpornost bakterija na dejstvo antibiotika

Reference: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/oral-thrush/symptoms-causes/syc-20353533