Analiza urina i urinokultura

Analiza urina je test koji se koristi za skrining ili za praćenje zdravstvenog stanja pacijenta, kao deo preventivne laboratorijske dijagnostike, kao i za praćenje toka i terapije hroničnih bolesti poput bolesti jetre i bubrega, kao i za postavljanje dijagnoze kod postojanja infekcija uro-genitalnog trakta.

U ovom tekstu ćete saznati:

• Analiza urina
• Hemijska analiza urina
• Sediment urina (mikroskopski pregled urina)
• Klinički značaj analize urina
• Analiza urina priprema
• Urinokultura
• Klinički značaj određivanja urinokulture
• Kada se radi urinokultura?
• Priprema za analizu urinokulture
• Tumačenje rezultata analize urina i urinokulture

Analiza urina

Urinarni sistem radi kao filter, uklanjajući toksine i različite produkte razgradnje (metabolite) kroz urin. Urinarni (mokraćni) sistem čine bubrezi, mokraćovodi (ureteri), mokraćna bešika i mokraćna cev (uretra). Osnovna uloga mokraćnog sistema je filtriranje krvi, uklanjanje toksina i viška vode iz organizma i na taj način pomaže ostatku tela da pravilno funkcioniše. Posredstvom urinarnog sistema iz krvne plazme se eliminišu sve štetne materije (krajnji produkti metabolizma, toksini i sl.) kao i višak vode i elektrolita, i pri tome nastaje mokraća (urin).

Najčešći urinarni problemi su infekcije mokraćne bešike i infekcije uro-genitalnog trakta.

Analiza urina uključuje proveru izgleda, koncentracije i sadržaja urina. Rutinski pregled urina je jedna od osnovnih, i najčešće traženih laboratorijskih analiza, kako za praćenje zdravstevnog stanja u dijagnostici mnogih oboljenja, tako i u cilju preventivne laboratorijske dijagnostike.

Analiza urina tj. fizičko-hemijski pregled urina sa sedimentom je test koji ispituje vizuelne, hemijske i mikroskopske aspekte uzorka urina (mokraće). Analiza urina uključuje fizički pregled urina, hemijsku procenu pomoću traka za testiranje urina, kao i mikroskopski pregled uzorka urina (sediment).

Putem urina se iz organizma izlučuju krajnji proizvodi metabolizma i drugi sastojci koji organizmu više nisu potrebni. Obzirom da urin nastaje filtracijom krvi u bubezima, sastav finalnog urina zavisi od sposobnosti bubrega da obavljaju svoju fiziološku ulogu.

Na sastav urina mogu uticati sledeći faktori:

• Starosna dob
• Ishrana
• Hidratacija organizma
• Fizička aktivnost
• Istorija hroničnih bolesti
• Terapija

Hemijska analiza urina

Fizičko-hemijski pregled urina obuvata određivanje sledećih parametara u uzetom uzorku urina:

• Izgled urina (opisuje se kao bistar, slabo zamućen, zamućen i mutan)
  Normalan, svež urin je bistar. Zamućenje može poticati od soli, krvih ćelija, bakterija, epitelnih ćelija, sluzi i masti.

• Boja urina (obično varira u različitim nijansama žute boje)
  Boja normalnog urina je svetlo do tamno žuta. Ona zavisi od koncentracije i količine boja urobilinogena, urobilina, bilirubina, urohroma ili nekih patoloških sastojaka (melanina, hemoglobina, alkaptona). Boja urina može se promeniti i usled uzimanja nekih lekova.

• Relativna gustina (težina) (daje informaciju o tome koliko je urin koncentrovan)
  Koncentracija urina zavisi od količine soli i vode koja se unosi u organizam, funkcije bubrega i reapsorpcije vode u bubrezima.

• PH vrednost urina (bubrezi učestvuju u održavanju acido-bazne (kiselo-bazne) ravnoteže u organizmu).
  Unos hrane bogate mesom i proteinima životinjskog porekla dovodi do izlučivanja kiselijeg urina, dok je za vegetarijansku ishranu karakteristično izlučivanje alkalnog urina.

• Proteini – prisustvo proteina u urinu je nalaz koji zahteva dalja ispitivanja kako bi se utvrdio tačan uzrok koji može biti u vezi sa bolestima bubrega.
  Pozitivni proteini u trudnoći, pri fizičkoj aktivnosti, povišenoj temperaturi se ne smatraju patološkim nalazom.

• Glukoza (normalno se ne nalazi u urinu dok njeno prisustvo u urinu ukazuje da je potrebno pratiti dalje ovakav nalaz (dijabetes))

• Ketoni (izlučivanje ketona urinom je obično u vezi sa diabetes mellitusom i to kod pacijenata koji su na terapiji insulinom)
  Ketonska tela nastaju usled nepotpune razgradnje masti. Mogu se pojaviti i kod osoba koje su na dijeti sa niskim unosom ugljenih hidrata (gladovanje).

• Krv (hemoglobin) (prisustvo nekoliko svežih eritrocita u urinu je normalan, ali svako povećanje njihovog broja u urinu i pozitivan nalaz krvi mora se detaljno ispitati)
  Pozitivan nalaz hemoglobina (hematurija) ukazuje na krvarenje urinarnog trakta (bubrežna i uro-genitalna oboljenja).

• Nitriti (pozitivan nalaz ukazuje na uro-genitalnu infekciju)

• Bilirubin (u urinu zdravih osoba nije prisutan ovaj parametar)
  Bilirubin govori o funkciji jetre (oboljenja jetre i žučnih puteva).

• Urobilinogen (povećano izlučivanje urinom se javlja kod stanja u kojima postoji povećana razgradnja eritrocita (crvenih krvnih zrnaca) i kod bolesti jetre usled povećanje razgradnje bilirubina)

• Askorbinska kiselina (vitamin C) (određuje se zato što veće količine mogu ometati neke hemijske reakcije npr. određivanje krvi i glukoze u urinu. Zbog toga je nalaz askorbinske kiseline važan za interpretaciju rezultata)

Sediment urina (mikroskopski pregled urina)

Mikroskopski pregled urina podrazumeva praćenje sledećih elemenata:

• Eritrociti (normalan nalaz je negativan ili je prisutno 2 do 5 eritrocita u vidnom polju)
  Prisustvo većeg broja eritrocita u uzorku urinu ukazuje na krvarenje iz bilo kog dela uro-genitalnog trakta.

• Leukociti (normalan nalaz podrazumeva do 5 leukocita u vidnom polju)
  Prisustvo većeg broja leukocita u urinu naziva se piurija i predstavlja infekciju bilo kog dela urogenitalnog trakta.

• Cilindri (normalan nalaz je negativan i vrlo retko se mogu naći hijalini cilindri u urinu zdravih osoba)
  Iako se ponekad cilindri mogu naći u normalnom urinu, svaki povećan broj ukazuje istovremeno i na glomerularno oštećenje koje prouzrokuje propuštanje proteina i na neke promene u tubulima koje fizički ometaju prolaz urina ili pak hemijskim faktorima potpomažu koagulaciju proteina.

• Skvamozne epitelne ćelije (pločaste)
  Manji broj skvamoznih epitelnih ćelija se nalazi u urinu zdravih osoba. Pojava većeg broja epitelnih ćelija ukazuje na inflamaciju mokraćnih puteva.

• Bubrežne epitelne ćelije
  Prisustvo više od 15 bubrežnih ćelija u vidnom polju indikacija je akutnog bubrežnog oboljenja ili tubulskog oštećenja.

• Bakterije, gljivice, paraziti (prisustvo bakterija ne mora nužno značiti da je u pitanju infekcija, već može doći do kontaminacije urina usled nepravilno uzetog uzorka)
  Masa bakterija je znak urinarne bakterije, dok prisustvo gljivica ukazuje na vaginalnu mikološku infekciju.

• Kristali i soli (kristali različitog sastava se mogu pronaći u urinu zdravih osoba)
  Prisustvo veće količine kristala može povećati rizik od stvaranja kamenca. Kristalne i amorfne soli su prisutne u zavisnosti od pH vrednosti urina.

• Sluz (mukus) (pojava sluzi u urinu u bilo kom obimu nema veći dijagnostički značaj)

Klinički značaj analize urina

Analiza urina je test koji se koristi za skrining ili za praćenje zdravstvenog stanja pacijenta, kao deo preventivne laboratorijske dijagnostike, kao i za praćenje toka i terapije hroničnih bolesti poput bolesti jetre i bubrega, kao i za postavljanje dijagnoze kod postojanja infekcija uro-genitalnog trakta.

Analiza urina je uobičajeni test koji se radi iz nekoliko razloga:

• Provera opšteg zdravlja (preventivna dijagnostika)

Analiza urina može biti deo rutinskog medicinskog pregleda, pregleda trudnoće ili pripreme pre operacije. Takođe, analiza urina se može koristiti u cilju skrininga nekih poremećaja kao što su dijabetes, bolest bubrega ili bolest jetre, za prijem u bolnicu itd.

• Za dijagnozu zdravstvenog stanja

Analiza urina može biti zatražena ukoliko imate bolove u stomaku, leđima, često ili bolno mokrenje, zbog pojave krvi u urinu ili druge probleme na nivou uro-genitalnog trakta. Analiza urina pomaže u dijagnostici uzroka ovih znakova i simptoma.

• Za praćenje zdravstvenog stanja

Ukoliko postoji dijagnoza bolesti bubrega ili infekcije urinarnog trakta, lekar može zahtevati redovno testiranje urina kako bi pratio stanje i uspešnost lečenja pacijenta.

Analiza urina se koristi za praćenje bolesti bubrega i uro-genitalnog trakta, metaboličkih i sistemskih bolesti, kao i za praćenje oboljenja jetre i žučnih puteva.

Analiza urina priprema

Za biohemijsku analizu urina sa sedimentom, uzorak izbora je prvi jutarnji urin (srednji mlaz). Potrebno je da zadržavanje urina ne bude kraće od 4h pre uriniranja.

Slučajne uzorke urina uzete u toku dana bi trebalo koristiti samo u hitnoj dijagnostici, budući da se iz njih često dobijaju lažno negativni rezultati.

Analiza urina treba da se izvede najkasnije 2h od uzimanja uzorka, ako se urin čuva na sobnoj temperaturi ili najduže 6-8h ako se čuva u frižideru (2-8ºC).

Dužim stajanjem urina mogu se dobiti lažni rezultati zbog:

• dezintegracije (lize) leukocita i eritrocita,
• proliferacije bakterija,
• bakterijske degradacije glukoze
• povećanja pH usled formiranja amonijaka (bakterijskog razlaganja uree).

Pravilnu pripremu za analizu urina, pogledajte na linku https://www.beo-lab.rs/priprema-za-analize/uputstvo-za-analizu-uzorka-urina/

Urinokultura

Urinokultura je tehnika kultivacije uzorka urina na hranljivim podlogama na kojima posle 1 do 2 dana dolazi do porasta mikroorganizama koji mogu biti uzročnici mokraćne infekcije. Automatizacijom kultivacije uzorka urina, moguće je rezultat dobiti i istog dana, ukoliko u urinu nema značajnih patogenih mikroorganizama.

Urin je pod normalnim uslovima sterilan i predstavlja nepovoljnu sredinu za mnoge bakterije zbog svoje kiselosti, visoke koncentracije uree i varijabilne osmolarnosti. Infekcija urinarnog trakta predstavlja prisustvo i umnožavanje bakterija u jednoj ili više struktura urinarnog trakta i podrazumeva, s jedne strane, infekciju bubrežnog parenhima i/ili, s druge strane, infekciju mokraćnih puteva sve do vezikalnog sfinktera.

Uzorak urina se putem analize urinokultura ispituje u dijagnostičke svrhe, u cilju izolovanja mikrobiološkog uzročnika infekcije mokraćnog sistema.

Kada se radi urinokultura?

Urinokultura se radi kada:

• Postoji učestalo mokrenje, pečenje pri mokrenju ili kod osećaja da posle mokrenja bešika nije ispražnjena u potpunosti
• Postoje bolovi u slabinama, uz povišenu temperaturu
• Urin ima neprijatan miris
• Dete ima povišenu temperaturu sa znacima bakterijske infekcije

Infekcija mokraćnih organa predstavlja prisustvo i umnožavanje bakterija u organima mokraćnog sistema, najčešće u mokraćnoj bešici i mokraćnim putevima, a ponekad i u bubrežnom tkivu.

Urinokulturu bi trebalo uraditi što pre, radi blagovremene dijagnoze i terapije prisutne infekcije.

Tegobe prilikom mokrenja mogu biti prisutne i kod bakterijske upale sluzokože prepucijuma, vulve i vagine, kod postojanja bakterijske vaginoze ili infekcije kandidom, pa u tom slučaju treba izvršiti potrebne analize ( kulturu vaginalnog, cervikalnog i uretralnog brisa, brisa vulve i prepucijuma).

Priprema za analizu urinokulture

Pre davanja uzorka urina neophodno je da pacijent obavi jutarnju toaletu tako što bi trebalo otvor uretre dobro oprati vodom i sapunom i posušiti čistim peškirom. Uzorak urina uzeti tako da se izbegne prvi mlaz urina ( jer se sa njim obično pokupi normalna bakterijska flora iz prednjeg dela uretre i okolne sluzokože) i, ne prekidajući mlaz urina, uhvatiti srednji mlaz prvog jutarnjeg urina u sterilnu posudu.

Više o pravilnoj pripremi za analizu urinokuture, možete pronaći na našem sajtu putem linka https://www.beo-lab.rs/priprema-za-analize/priprema-pacijenata-za-mikrobioloska-ispitivanja/#Urinokultura

Tumačenje rezultata analize urina i urinokulture

Rezultate fizičko-hemijskog pregleda urina, kao i urinokulture tumači lekar koji je zahtevao data testiranja, a na osnovu anamneze i kliničke slike pacijenta.

Rezultat urinokulture se izveštava kao broj poraslih bakterijskih kolonija u mililitru urina (CFU/mL). Svako prisustvo bakterija u urinokulturi u količini većoj od 10⁴ CFU/mL ukazuje na mokraćnu infekciju, ukoliko je uzorak pravilno uzet. U slučaju porasta značajnog broja patogenih bakterija, vrši se ispitivanje osetljivosti izolovanih mikroorganizama na antibiotike – izrada antibiograma.

Povezani tekstovi: