Markeri inflamacije (upale)

Autor: Jana Vukadin, medicinski biohemičar

Upala (inflamacija, zapaljenski proces) je složen biološki odgovor organizma na štetne faktore kao što su patogeni, oštećenje ćelija ili iritansi. Ovaj zaštitni mehanizam aktivira imuni sistem sa ciljem eliminacije uzročnika povrede i započinjanja procesa zaceljivanja (oporavak).

Laboratorijska dijagnostika igra ključnu ulogu u otkrivanju, praćenju i razumevanju inflamatornih procesa, omogućavajući lekarima da postave tačne dijagnoze i prate efikasnost terapije.

U ovom tekstu koji piše mr ph medicinske biohemije Jana Vukadin, saznaćete:

• Faze inflamacije
• Glavni inflamatorni markeri
• Dodatni inflamatorni markeri
• Laboratorijski testovi markera inflamacije u kliničkoj praksi
• Laboratorijski testovi markera inflamacije u Beo-lab laboratorijama

Faze inflamacije

Inflamacija (zapaljenje) je prirodan proces kojim se telo brani od povreda, infekcija ili drugih štetnih faktora. To je deo imunskog sistema koji radi na zaštiti i isceljenju. Da bismo bolje razumeli šta se dešava u našem telu kada smo povređeni ili bolesni, hajde da prođemo kroz glavne faze inflamacije.

Početna (inicijalna) faza

Kada se povredimo ili kada bakterije uđu u naš organizam, prva stvar koja se desi je širenje krvnih sudova (vazodilatacija). Vazodilatacija omogućava da veća količina krvi stigne do povređenog mesta, što dovodi do pojave crvenila i izaziva osećaj toplote. Krvni sudovi postaju propustljiviji, što omogućava tečnosti i belim krvnim ćelijama da izađu iz krvotoka u tkivo, uzrokujući oticanje i bol.

Akutna inflamacija

Bele krvne ćelije, posebno neutrofili, brzo stižu na mesto povrede. Njihov zadatak je da „pojedu“ bakterije i oštećene ćelije kroz proces fagocitoze. Takođe, telo oslobađa različita jedinjenja (citokine) koji pojačavaju inflamaciju kako bi se organizam borio protiv infekcije.

Hronična inflamacija

Ukoliko akutna inflamacija ne uspe da eliminiše uzročnik problema, upala može postati hronična. To znači da traje duže i može dovesti do ozbiljnijeg oštećenja  (zdravog) tkiva. Ove produžene reakcije odbrambenog mehanizma uključuju limfocite i makrofage, koji pokušavaju da eliminišu dugotrajnu infekciju ili iritaciju.

Faza rešenja (rezolucije)

Kada se organizam izbori sa uzročnikom problema, inflamacija počinje da se smiruje, a simptomi postaju manje izraženi. Crvenilo i toplota postepeno nestaju kako se krvni sudovi vraćaju u normalu.

Isceljenje i obnova

U ovoj fazi, telo radi na obnovi oštećenog tkiva. Ako je povreda mala, tkivo se može potpuno regenerisati. U težim slučajevima, oštećeno tkivo može biti zamenjeno fibroznim tkivom, što može dovesti do stvaranja ožiljka koji su rezultat zamene normalnog tkiva fibroznim tkivom.

NAPOMENA: Razumevanje svih faza inflamacije pomaže nam da bolje brinemo o svom zdravlju. Prepoznavanje simptoma akutne inflamacije može nas podstaći da potražimo medicinsku pomoć na vreme, sprečavajući da upala postane hronična.

Glavni inflamatorni markeri

C-reaktivni protein (CRP)

CRP je protein koji se proizvodi u jetri i njegova koncentracija brzo raste u krvi kao odgovor na upalu. Povišeni nivoi CRP-a ukazuju na akutne inflamatorne procese i mogu pomoći u dijagnostici stanja kao što su infekcije, autoimune bolesti i akutni koronarni sindromi. U laboratoriji se CRP meri metodama koje omogućavaju kvantitativnu analizu ovog markera.

Klinički značaj određivanja CRP-a

CRP je jedan od najbrže reagujućih markera inflamacije, i često se koristi za praćenje akutnih inflamatornih stanja, efikasnost terapije antibioticima, kao i za razlikovanje bakterijskih od virusnih infekcija. Njegova brza kinetika čini ga idealnim za praćenje promena u upalnom statusu pacijenata.

Sedimentacija eritrocita (SE)

SE je nespecifičan marker inflamacije koji meri brzinu taloženja eritrocita u antikoagulisanoj krvi tokom jednog sata. Povećana sedimentacija eritrocita ukazuje na prisustvo inflamacije, infekcija, malignih oboljenja i autoimunih bolesti.

Klinički značaj određivanja sedimentacije eritrocita (SE)

Sedimentacija eritrocita je koristan za dijagnostiku i praćenje hroničnih inflamatornih bolesti, kao što su reumatoidni artritis i lupus. Iako je nespecifičan, njegova jednostavnost i dugogodišnja upotreba čine ga važnim alatom za kliničare (inflamatorni markeri).

Fibrinogen

Fibrinogen je protein plazme koji igra ključnu ulogu u koagulaciji krvi i važan je marker inflamacije. Povišeni nivoi fibrinogena su povezani sa inflamatornim stanjima, kardiovaskularnim bolestima [JV12] i malignitetima. U laboratoriji se fibrinogen meri metodama koje omogućavaju preciznu kvantifikaciju ovog proteina.

Klinički značaj određivanja fibrinogena

Pored uloge u hemostazi, fibrinogen je važan marker hronične inflamacije i može biti indikator rizika za kardiovaskularne bolesti. Njegovi nivoi mogu pomoći u proceni težine inflamatornog procesa i rizika od komplikacija.

Dodatni inflamatorni markeri

Interleukini (IL-6, IL-1β)

Interleukini su grupa citokina (inflamatorni markeri) koji igraju ključnu ulogu u regulaciji imunskog odgovora i inflamacije. Interleukini IL-6 i IL-1β su posebno značajni jer njihovo povećanje može ukazivati na akutne i hronične inflamatorne procese.

Klinički značaj određivanja interleukina

Interleukini su ključni za razumevanje imunoloških odgovora u raznim bolestima. Posebno su značajni kao parametri za praćenje efikasnosti terapije kod pacijenta sa autominum bolestima poput reumatoidnog artritisa i sistemskog lupusa.

Tumor nekrozis faktor alfa (TNF-α)

TNF-α je proinflamatorni citokin koji je uključen u akutne i hronične inflamatorne odgovore. Povišeni nivoi TNF-α su povezani sa raznim inflamatornim bolestima, uključujući reumatoidni artritis, inflamatorne bolesti creva i sepse.

Klinički značaj određivanja TNF-α

TNF-α je važan za dijagnostiku i praćenje teških inflamatornih stanja. Njegovo merenje može pomoći u proceni težine bolesti i efikasnosti anti-TNF terapija kod autoimunih bolesti.

Feritin

Feritin je protein koji skladišti gvožđe u ćelijama i oslobađa ga po potrebi. Pored svoje osnovne uloge u metabolizmu gvožđa, feritin je i akutno-fazni reaktant, što znači da se njegovi nivoi povećavaju kao odgovor na inflamaciju. Povišeni nivoi feritina mogu ukazivati na hronične inflamatorne bolesti, infekcije, malignitete, kao i na hemohromatozu.

Klinički značaj određivanja feritina

Feritin je važan marker u diferencijalnoj dijagnostici anemija i inflamatornih stanja. Visoki nivoi feritina mogu ukazivati na hronične inflamacije, infekcije ili preopterećenje gvožđem, dok nizak feritin ukazuje na nedostatak gvožđa.

Prokalcitonin (PCT)

Prokalcitonin (PCT) je protein koji se koristi kao biomarker u dijagnostici i praćenju inflamatornih stanja i infekcija. PCT se normalno proizvodi u vrlo malim količinama, ali se značajno povećava kod bakterijskih infekcija. Prokalcitonin je koristan parametar zbog svoje specifičnosti i osetljivosti u prepoznavanju bakterijskih infekcija i razlikovanju od virusnih ili drugih neinfektivnih upalnih stanja.

Klinički značaj određivanja prokalcitonina

PCT se koristi kao marker za identifikaciju i praćenje ozbiljnih bakterijskih infekcija kao što su sepsa i pneumonija. U bolnicama i urgentnim centrima koristi se za brzo donošenje odluka u vezi sa dijagnostikom i tretmanom infekcija.

Laboratorijski testovi markera inflamacije u kliničkoj praksi

Laboratorijski testovi markera inflamacije su neophodni za dijagnostiku inflamatornih bolesti, praćenje terapije i procenu prognoze pacijenata. Tako praćenje nivoa CRP-a može pomoći u proceni efikasnosti antibiotske terapije kod infekcija, dok merenje interleukina 6 može biti korisno u proceni imunološkog odgovora na medicinski tretman.

Napredne laboratorijske tehnike, poput visokopreciznog CRP-a omogućavaju detaljniju analizu inflamatornih markera. Genetička i molekularna dijagnostika pružaju dublje razumevanje inflamatornih procesa, omogućavajući identifikaciju genetskih predispozicija i molekularnih mehanizama koji stoje iza zapaljenskog procesa.

Laboratorijski testovi markera inflamacije u Beo-lab laboratorijama

Laboratorijski testovi markera inflamacije su dostupni na svim lokacijama Beo-lab laboratorija. Na osnovu kliničke slike pacijenta, lekar upućuje kada je najbolje doći u laboratoriju da se urade parametri poput CRP-a, fibrinogena, feritina itd.

Dobijene rezulatate urađenih analiza takođe tumači lekar, jer će ih povezati sa kliničkom slikom i anamnezom pacijenta. Na osnovu dobijenih vrednosti, pristupa se lečenju i izboru adekvatne terapije.

Laboratorijski testovi markera inflamacije su od suštinskog značaja za razumevanje i upravljanje inflamatornim bolestima. Ovi testovi omogućavaju tačnu dijagnostiku, efikasno praćenje terapije i bolje predikcije ishoda za pacijente.

Za sve dodatne informacije u vezi načina pripreme za navedene analize, možete nas pozvati na broj telefona +381113622888  ili nam svoje pitanje poslati na mail office@beo-lab.rs

Reference:

https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/c-reactive-protein-test/about/pac-20385228

https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/overview/40937#Clinical-and-Interpretive

https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/overview/83169#Clinical-and-Interpretive

https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/ferritin-test/about/pac-20384928#:~:text=Ferritin%20is%20a%20blood%20protein,Iron%20deficiency%20can%20cause%20anemia.